احاديث
بسم الله الرحمن الرحيم
آداب عيادت بيمار
فضيلت عيادت
در اين احاديث شريف ما به يادآوري ثوابي كه بر عيادت مريض مترتب است و آثاري كه براي مريض و همراهانش به دنبال دارد ميپردازيم ، پرواضح است اين آثار در آينده اثرات مثبتي به جاي خواهد گذاشت،وصميميت و پيوند‌ها را استحكام خواهد بخشيد، براين اساس ما سخن را كوتاه كرده و فرصت انديشه و ژرف نگري را به خواننده واگذار مي‌كنيم ، وبه محدوده ويژگي‌هايي كه بيمار و ملاقات كنندگان بايد داشته باشند وارده شده و خواهيم ديد كه در تنظيم روابط بين بيمار و عيادت‌كنندگان چه اندازه دقت شده است.
مريض,دوستانش را از وضع بيماري خود آگاه كند
امام صادق(ع) فرمود: «شايسته است براي مريض ، اينكه به دوستانش بخاطربيماري‌اش اطلاع دهد تا به عيادتش بيايند و مريض در مورد آنان و آنان هم در مورد عيادت مريض ، اجر داده مي‌شوند و با به دست آوردن حسناتي براي آنان و مريض ده حسنه براي او نوشته مي‌شود و ده درجه بالا مي‌رود و از ده گناه نابود و محو مي‌شود.» كافي: ج ۳, ص ۱۱۷ –بحارالانوار: ج ۸۱, ص ۲۱۸
اجازه بيمار براي عيادت
شايسته است بيمار اجازه دهد تا مردم از او عيادت نمايند و دعاهاي خالصانه‌شان را نثار كنند چرا كه هر كس دعايي اجابت شده دارد(منظور از«مردم» بنابر آنچه در بعضي از روايات آمده ، شيعيان هستند) طب الائمه: ص ۱۶ – كافي: ج ۳, ص ۱۱۷
عيادت مريض مستحب است
شكي نيست در اينكه عيادت مريض محبوب و مطلوب خداست واز نظر شرعي مستحب است و در روايت وارده شده كه هر كس مريضي را عيادت كند هفتاد هزار فرشته او را مشايعت مي‌كنند و براي او استغفار مي‌نمايند تا اينكه به منزلش برگردد. وسائل الشيعه: ج ۲, ص ۶۳۴
طي طريق و عيادت بيمار
پيامبر(ص) به حضرت علي(ع) فرمود:«يك ميل, سِير كن و از مريض عيادت نما»مراد از سير به يك ميل, پياده رفتن است و كنايه ازتحمل سختي در اين راه است, اينكه انسان يك ميل راه برود در مقام حد و مسافت معيني نيست كه عيادت مستحب باشد. و در جايي كه مسافت زياد است و وسايل براي عيادت مريض نيز موجود مي‌باشد, اگر چه انسان چند ميل راه را با ماشين سير كند بدون شك ثواب خواهد داشت و اگر مشقت در اين راه زياد شود محبوبيتش بيشتر است.مستدرك الوسايل: ج ۱, ص ۹۶ و ۹۷
عيادت,هر سه روز يك مرتبه
امام صادق (ع) فرمود: «عيادت كمتر از سه روز درست نيست پس وقتي عيادت از مريض واجب شد يك روز به عيادت برو و يك روز نرو (يك روز در ميان برو)كافي:ج۳,ص۱۱۷– وسائل الشيعه:ج ۲,ص ۶۳۸
عيادت سه مرتبه باشد
بر مؤمن واجب است كه برادر مريضش را سه مرتبه عيادت كند, پس اگر بيشتر از سه مرتبه شد, مرض طول مي‌كشد و بايد مريض را با خانواده‌اش تنها بگذارد تا به امورات و درمان بيمارشان رسيدگي كنند(نه اينكه كلا از احوالپرسي صرف نظر كند) وروايت شده پيامبر(ص) فرمود:«عيادت سه مرتبه و عزا يك مرتبه است.» بحارالانوار: ج ۸۱, ص ۲۲۷
اوقات عيادت
امام صادق(ع) فرمود:«هر مؤمني كه هنگام صبح, مريضي را عيادت كند, هفتاد هزار فرشته او را مشايعت مي‌كنند. پس هر گاه با مريض بنشيند (كنار مريض بنشيند) رحم و لطف الهي شامل حال او مي شود و ملائكه براي عيادت كننده تا هنگام شب از خدا استغفار مي‌كنند و اگر مؤمني،مريضي را درشب عيادت كند, مثل همين برنامه براي اوست تا صبح شود.» كافي: ج ۳, ص ۱۲۰ – شيخ صدوق,امالي: ج ۲, ص ۲۴۸.
از چه كسي بايد عيادت كرد؟
در روايات وارد شده كه عيادت كردن از چند دسته جايز نيست:
۱ـ شارب خمر:
امام رضا (ع) از پيامبر (ص) نقل فرمود: «اگر شارب خمر مريض شد به عيادتش نرويد.» صدوق, امالي: ص ۳۷۴ – بحارالانوار: ج ۸۱, ص ۲۶۷
۲ـ اهل ذمه:
پيامبر (ص) فرمود:«از مريض‌هاي كفار ذمي عيادت نكنيد و در تشييع جنازه آنان شركت ننماييد.» بحارالانوار: ج ۸۱, ص ۲۲۴
امام صادق (ع) فرمود: «بپرهيزيد از يك علمي كه انجام مي‌دهيد و باعث ننگ و عار ما مي‌شود.»تا اينكه فرمودند: «در نماز‌هاي جماعت اهل سنت شركت كنيد و نماز بخوانيد و از بيماران آنان عيادت كنيد و در تشييع جنازه آنان شركت كنيد و نكنيد كه آنان به چيزي از كارهاي خير از شما سبقت بگيرند.» وسائل الشيعه: ج ۱۱, ص ۴۷۱ و در حاشيه از الاصول: ص ۴۱۹ – ۴۲۲
پيامبر (ص)فرمود:«سه دسته عيادت آنها جايز نيست: كسي كه نزديك است از بيماري شفا پيدا كند و كسي كه دندان آسيايش خراب باشد (دندان درد داشته باشد) و كسي كه مرضي شديد در چشمانش باشد.» بحارالانوار: ج ۸۱, ص ۲۲۴
(منظور در هنگامي است كه درد در چشم و دندان زياد باشد و يا برطرف نشده باشد چون اينچنين اشخاص بيماري از فرط درد ممكن است حوصله عيادت را نداشته باشند و در ديدار ما اذيت بشوند.)
عيادت كردن از نزديكان و فاميل
در وصيت اميرالمؤمنين (ع) به فرزندشان كه فرمود: «نزديكان و فاميلت را اكرام كن, چون آنان كمك كار تو هستند. تا اينكه فرمود: «كريم انان را اكرام كن ومريض آنان را عيادت نما.» كشف المحجه: ص ۱۷۳- بحار: ج ۷۷, ص ۲۱۸
نبايد نزد بيمار زياد نشست
گاهي مريض در وضعي قرار مي‌گيرد كه رغبت ندارد كسي را ببيند لذا عيادت كننده نزد مريض زياد ننشيند تا حرج و ضرر به مريض زياد نشود تا درد‌هاي رواني او زياد نگردد.
از اين جهت از ائمه معصومين(عليهم‌السلام) روايت شده كه مستحب است نزد مريض عيادت را طول ندهد تا جايي كه امام صادق (ع) از آن اينچنين تعبير كرده‌اند كه «عيادت بايد به اندازه دوشيدن شتر باشد.» كافي: ج ۱,ص ۱۱۷ و ۱۱۸ – وسائل الشيعه: ج ۲, ص ۶۴۲
حضرت اميرالمؤمنين (ع) فرمود: از عيادت‌هايي كه بيشترين اجر را دارد وقتي است كه عيادت كننده از مريض عيادت كند و نزد مريض كم بنشيند, مگر موقعي كه خود مريض بخواهد و دوست داشته باشد كه عيادت كننده بيشتر در كنارش بنشيند. وسائل الشيعه: ج ۲, ص ۶۴۲ – كافي: ج ۳, ص ۱۱۸
پس وقتي كه مريض نشستن بيشتر عيادت كننده را بخواهد, استجابت مريض از جهتي تقرب به سوي خداست.
مهرباني كردن نسبت به مريض
شايد مهرباني كردن به مريض بدين خاطر است كه مريض مطمئن شود كه نزد ديگران پيوسته مورد قبول است و ديگران از او متنفر نيستند بعضي ذكر كرده‌اند كه: «پيامبر (ص) هر وقت از مريضي عيادت مي‌كردند دستشان را به پيشاني او مي‌گذاشتند و چه بسا دستشانرا بين دو سينه او مي‌گذاشتند و براي او دعا مي‌كردند.» ابن قيم: طب النبوي: ص ۹۲ – بخاري: المرضي, ص ۱۳
و از امام صادق (ع) روايت شده كه كامل شدن عيادت از مريض به اين است كه: «دستت را بر شانه‌اش بگذاري و از نزد مريض (در صورتي كه احوالش خوش باشد و حرج و سختي براي او نداشته باشد) زود برخيزي» كافي: ج ۳, ص ۱۱۸ – وسائل الشيعه: ج ۲, ص ۶۴۲ – بحارالانوار: ج ۸۱,ص ۲۲۷.
پيامبر اسلام فرمود: از تمام و كامل شدن عيادت مريض اين است كه يكي از شما دستش را بر پيشاني يا دست مريض بگذارد و از مريض سؤال كند كه حالش چطور است. طوسي, امالي: ج ۲, ص ۲۵۳.
روايت از ابن عباس نقل مي‌شود كه گفت:«پيغمبر (ص) وقتي به عيادت مريض مي‌رفتند دربالاي سر او مي‌نشستند.» مجمع الزوائد: ج ۲, ص ۲۹۸ – ابي داوود, سنن: ج ۳, ص۱۸۷ – بيهقي, سنن: ج ۱, ص ۳۸۱-۳۸۲.
دعاي بيمار براي عيادت كننده و بالعكس
چون مريض نسبت به عيادت كننده به خداوند سبحان نزديكتر مي‌باشد, پس دعاي مريض به اجابت نزديك تر است به خاطر اينكه مريض بفهمد در اين مرضش داراي يك امتيازي است كه ديگران آن امتياز را ندارند از او بخواهيد كه براي شما دعا كند:
امام صادق (ع) فرمود:«هر گاه يكي از شما به عيادت برادر ديني خود برويد, پس از مريض بخواهد كه در حق او دعا كند,چون دعاي مريض مثل دعاي ملائكه مي‌باشد وهرگاه بر مريض داخل شويد, پس بگو پناه مي‌برم به خداي عظيم.» كافي: ج ۳, ص ۱۱۷ – بحارالانوار: ج ۸۱, ص ۲۱۹
دعاي مساكين و فقرا براي مريض
از امام صادق (ع) فرمود: «دعاي مساكين را براي بيماران خودتان خفيف و پست نشماريد چه بسا دعاي آنان در مورد شما مستجاب شود و دعاي خود مساكين در مورد خود آنان مستجاب نشود و نيزمستحب است براي شخص مريض اينكه به فقير با دست خودش چيزي بدهد و به سائل بگويد و از او بخواهد كه براي او دعا نمايد.» بحارالانوار: ج ۸۱, ص ۲۰۹
آرزوي سلامتي و صحت
بخاطر اينكه مريض بر مرض غلبه پيدا كند و در مقابل عوارض و دفع آن مقاومت نمايد او را بايد دلداري داد و براي او طول عمر طلب كنيد كه بر مرضش غالب شود و مريض را به صحت و سلامتي اميدوار سازد.لذا پيامبر(ص) فرمود:«هرگاه بر مريضي وارد شديد، او را در اجل و مرگ توسعه بدهيد,پس بدرستي كه اگر مرگش رسيده باشد اين كار چيزي را رد نميكند, ولي نفس مريض را پاك مي‌كند.» بحارالانوار: ج ۸۱, ص ۲۲۵.
پيغمبر (ص) به مريض‌ها اينچنين مي‌فرمود:«اين مرض و بيماري رنجي به تو نمي‌رساند و به خواست خدا از مرض طاهر و پاكيزه مي‌شوي.» بحارالانوار: ج ۸۱, ص ۲۲۵ – سفينه البحار: ج ۲, ص ۲۸۵
برگرفته از كتاب: «طب و پزشكي در اسلام» تأليف: علامه سيد جعفر مرتضي عاملي
عيادت از بيمار چه ثوابي دارد؟
رسولخدا(ص):عيادت كننده از بيمار، در رحمت خدا غوطه ميخورد.منتخب ميزان الحكمة : 512
امام صادق(ع) :هركس به عيادت بيماري برود، هفتاد هزار فرشته او را مشايعت مي‌كنند و برايش آمرزش ميطلبند، تا آن گاه كه به منزل خود برگردد. منتخب ميزان الحكمة : 512
رسولخدا(ص):عيادت كننده بيمار، در راه بهشت گام مينهد .
رسولخدا(ص):هر كس بيماري را عيادت كند ، مناديي از آسمان او را ميخواند:«اي فلاني! خوش باش ، و گام برداشتنت به پاداش بهشت، گوارايت باد»
امام علي(ع):از پيامبر خدا شنيدم كه فرمود:«هيچ مسلماني ، مسلمان ديگر را عيادت نكند ، مگر اين كه از پگاه تا شامگاه ،هفتاد هزار فرشته بر او درود فرستند و خداوند ، براي او"خريفي" در بهشت قرار ميدهد» پرسيدم : اي اميرمؤمنان! مقصود از «خَريف» چيست؟ فرمود :«نهري كه نخل را سيراب كند» كنز العمّال ، جلد 9 ، صفحه 208 ، حديث 256
امام باقر(ع):در مناجاتهاي موسي(ع) با پروردگار خويش آمده است كه پرسيد : پروردگارا! پاداش عيادت بيمار به چه مرتبهاي رسيده است؟
خداوند عز و جل فرمود: «فرشتهاي را با او ميگمارم كه تا رستاخيز ، وي را در قبرش عيادت كند» .الكافي ، جلد 3 ، صفحه 121
امام صادق(ع) :هر مؤمني كه مؤمني ديگر را در هنگام بيمارياش براي خداوند عز و جل عيادت كند ، خداوند ، فرشتهاي از فرشتگان عيادت كننده را با او ميگمارد كه در قبرش از وي عيادت نمايد و تا روز قيامت براي وي آمرزش بطلبد .الكافي ، جلد 3 ، صفحه 120
امام صادق(ع) :هر مؤمني كه مؤمن بيمار ديگري را در زمان بيمارياش به هنگام صبح عيادت كند ، هفتاد هزار فرشته ، او را همراهي كنند و چون [ در نزد او] بنشيند ، رحمت ، او را در ميان مي‌گيرد و فرشتگان براي او از خداوند عز و جل آمرزش طلبند تا زماني كه شامگاه فرا رسد ؛ و اگر هم او را شامگاهان عيادت كند ، او را پاداشي همانند باشد تا زماني كه شب را به صبح برساند . الكافي ، جلد 3 ، صفحه 120
امام صادق(ع) :هر كس بيماري از مسلمانان را عيادت كند ، خداوند براي هميشه ، هفتاد هزار فرشته را با او ميگمارد كه به خانه او در ميآيند و در آن تا روز قيامت ، تسبيح و تقديس خداوند و «لا اله إلاّ اللّه» و «اللّه اكبر» ميگويند و نيمي از نماز آنان براي عيادت كننده بيمار است .
الكافي ، جلد 3 ، صفحه 120 ، حديث 5
چگونه مي توان به عيادت خدا رفت؟
رسولخدا(ص):خداوند عز و جل در روز قيامت ميفرمايد : اي پسر آدم ! من بيمار شدم اما عيادتم نكردي ؟ عرض مي‌كند : پروردگارا، چگونه تو را عيادت كنم حال آن كه تو پروردگار جهانياني (و بيمار نميشوي) ؟ خداوند فرمايد : آيا نميدانستي كه فلان بندهام بيمار شد و عيادتش نكردي، مگر نميداني كه اگر به عيادتش ميرفتي ، مرا نزد او مييافتي ؟ منتخب ميزان الحكمة : 512
به عيادت بيمار رفتن چه فايده اي دارد؟
رسولخدا(ص):به عيادت بـيمار برويد و در تشييع جـنازه شركت كنيد ، كه شما را به ياد آخرت مياندازد . كنز العمّال : 25143
بزرگترين پاداش براي كدام عيادت كننده است؟
امام علي(ع): بـزرگتريـن پـاداش را نــزد خداوند عز و جل آن عيادت كنندهاي دارد كه هرگاه به عيادت برادرش برود ، زمان كوتاهي نزد او بنشيند ، مگر اين كه خود بيمار دوست داشته باشد و از او بخواهد كه بيشتر بنشيند .الكافي : 3 / 118 / 6
توصيه در مورد عيادت مريض
رسولخدا(ص):گرسنه را غذا بدهيد ، به عيادت بيماران برويد و اسيران را آزاد كنيد. دانش نامه احاديث پزشكي : 1 / 196
رسولخدا(ص): از سفارشهاي ايشان به امام علي عليهالسلام -: اي علي!... [حتّي اگر شده] يك فرسخ برو و بيماري را عيادت كن .
من لايحضره الفقيه ، جلد 4 ، صفحه 361 ، حديث 5762
رسولخدا(ص):بيماران را عيادت كنيد و براي تشييع جنازه ، همراه شويد كه شما را به ياد آخرت مياندازد .كنز العمّال ، جلد 9 ، صفحه 95 ، حديث 25143
از پسنديده ترين كارهاي نيك چيست؟
امام علي(ع): عيادت بيمار ، يكي از پسنديدهترين كارهاي نيك است . روضة الواعظين ، صفحه 425
تشييع جنازه برتر است يا عيادت بيمار؟
رسولخدا(ص):عيادت بيمار ، پاداشي بزرگتر از تشييع جنازه دارد. كنز العمّال ، جلد 9 ، صفحه 97 ، حديث 25154.
كسي كه در راه عيادت بميرد چه پاداشي دارد؟
امام علي(ع): براي شش تن ، بهشت را ضمانت ميكنم : ... مردي كه به عيادت بيماري روانه شود و بميرد ، براي او بهشت است .
من لا يحضره الفقيه ، جلد 1 ، صفحه 140 ، حديث 384
آيا مي توان به عيادت كسي كه به عيادتمان نيامده رفت؟
امام علي(ع): به عيادت كسي كه به عيادتت نيامده برو ، و به كسي كه به تو هديدهاي نداده هديه بده. من لا يحضره الفقيه ، جلد 3 ، صفحه 300 ،حديث 4076
چرا بايد براي بيمار هديه اي ببريم؟
يكي از وابستگان امام صادق(ع) بيمار شد و ما كه از وابستگان او بوديم ، روانه عيادت آن بيمار شديم در ميانه راه ، امام (ع) با ما روبرو شد و پرسيد : «آهنگ كجا داريد؟».
گفتيم : آهنگ فلان كس داريم تا از او عيادت كنيم .
فرمود : «بِايستيد» ما ايستاديم . پس فرمود : «آيا سيب ، بِهْ ، يا قطعهاي عود به همراه داريد؟».
گفتيم : هيچ يك از اين چيزها را همراه نداريم، فرمود : «آيا نميدانيد كه بيمار از
آنچه نزد وي ميبرند ، احساس آرامش مي‌كند؟»
ورود کاربران
